Tytuł:
Pontyfikał biskupa Erazma Ciołka
Tyt. równoległy:
[Pontificale cracoviense]
Adres wydawniczy: Kraków 1506-1518.
Opis fizyczny: 263 karty, pergamin : pismo jednej ręki, iluminacje: miniatury i inicjały figuralne, bordiury, inicjały kaligraficzne; 31,5 x23 cm.
Uwaga: Dekoracja malarska: 2 miniatury całostronicowe, 6 - półstronicowych, 52 miniatury jednokolumnowe i inicjały; bordiury roślinne, dekoracja kaligraficzna, wykonana przez zespół iluminatorów krakowskich (m.in. Mistrza Kodeksu Behema, Mistrza Mszału Jasnogórskiego fundacji Jagiellonów. Skryptor: Wacław Żydek.
Cytata bibliogr.: M. Jarosławiecka-Gąsiorowska, s. 142-155, il.30-32; Z. Ameisenowa, o BJ codex Behema [w:] Bulletin de la Société Française de Reproductions de manuscrits à peintures, 17e année, Paris 1933 (podaje bibliogr. przy kodeksie Behema); Z. Ameisenowa, Rękopisy i pierwodruki iluminowane Biblioteki Jagiellońskiej, Wrocław 1958 p.144, 157, 169, 172, 173, 174; Janocki, Specimen catalogi codicum manuscriptorum bibliothecae Zaluscianae p.5-17; A. Przeździecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce, seria druga, zeszyt XIII (sygn.BCz 1446 III); Miodońska [in:] Rozprawy i Sprawozdania MNK IX (1967) p.51-77; M. Sokołowski [in:] Kwartalnik historyczny III (1889) p.738 et sqq., VI (1892) p.255 (tu bibliogr.); B. Miodońska, Małopolskie malarstwo książkowe 1320-1540, W-wa 1993, p.240 index, m.in. p.19, 158, 200; Miodońska, Rex regum et rex Poloniae, Kraków 1979, p.129-238; Miodońska [in:] Sztuka w Krakowie w latach 1350-1550, Muzeum Narodowe w Krakowie, Wystawa urządzona w sześćsetną rocznicę założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1964, p.107-9; Miodońska, Iluminacje krakowskich rękopisów z I połowy w. XV w Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wawelu, Kraków 1967, "Biblioteka Wawelska" t.2, p.39; Komornicki p.23-4, il.12, 13; (obfita bibliogr.) [in:] The National Museum in Cracow, The Czartoryski Collection, Warszawa 1978, p.156-7 nr 32a,b, il.; Komornicki S.S., Pontyfikał Erazma Ciołka [in:] Sztuki Piękne 2 (X, 1925-IX, 1926) s.193-199 oraz odbitka Kraków 1926; A.M. Olszewski, Pierwowzory graficzne późnogotyckiej sztuki małopolskiej, Wrocław 1975, p.94, 145-6, il.242, 246 (o miniaturze Ukrzyżowanie); /skrót MMAe/ A. Sutkowski, Cechy paleograficzne notacji muzycznych [in:] Musica Medii Aevi I (1965) p.55-9 zob.#; MMAe II p.110-111, il.35 (mentio o miniaturze Depositio Crucis), III p.21 (mentio); B. Dziechciaruk-Jędrak [w:] Folia Historiae Artium 21 (1985) p.82-3 przyp.67 i p.84 oraz Folia 25 (1989) p.140, 141, il.10 (Depositio crucis); EWoK p.1947; S. Sawicka, Nieznany polski rkps iluminowany z początku XVI w. [in:] Studia Renesansowe 1 1956; P. Chmielowski, Historia literatury polskiej, Lwów-Warszawa 1914, I p.150 (zdjęcie); W. Krzyżanowski, Katedra płocka i jej biskupi, Płock 1877 p.116; Sichergestellte Kunstwerke in Generalgouvernement, Breslau [1940], p.54-5; T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 p.247; Potkowski, Książka il.28; G. Reimann, H. Büttner, Mittelalterliche Buchmalerei in Sammlungen Volksdemokratischer Laender, Leipzig 1961, p.24-5, 38-9, il.41-7; Z. Rozanow, Muzyka w miniaturze polskiej, Kraków 1967 p.102, il.19, 20; R. Hamann, Historia Sztuki, Warszawa 1934, t.II, il.XXIX; F. Kopera, Dzieje malarstwa w Polsce, Cz.2 Malarstwo w Polsce od XVI do XVIII wieku, Kraków 1926 p.1 i kilka nast.; J. Gołos [w:] Ruch Muzyczny 16 (14 VIII 1985) i 18 (30 VIII 1987) /pisał o organach i miniaturach na f.35v i f.139; Wojciech Danielski ks., Kult św. Wojciecha na ziemiach polskich, Lublin, KUL 1997, p.343 (wzmianka); Muz. Czart. 1998 p.63 il.132, p.67 il.141 i 143; Janocha M., Missa in arte polona, Warszawa 1998 p.32-36, il.; Boguniowski J.W., Rozwój historyczny ksiąg liturgii rzymskiej..., Kraków 2001 (non vidi); Historia Polski t.1, Biblioteka Gazety Wyborczej 2007 s.616 (o rkpsie i zdj. z ordo coronandi regis Poloniae #chyba f.35v); J. Adamski, Kilka spostrzeżeń na temat motywów architektonicznych w miniaturach Pontyfikału Erazma Ciołka (Ms. Czart. 1212 IV) [in:] Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie, seria nowa T.IV (2011) s.93-114, il.; Ałła Brzozowska, Humanistyczna ideologia władzy w mowach politycznych i dekoracji malarskiej Pontyfikału biskupa płockiego Erazma Ciołka (Ms. Czart. 1212 IV) [in:] Rozprawy Muzeum Narodowego ser. nowa T.V (2012) s.27-56; Ałła Brzozowska, Biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522), Universitas, Kraków 2017, s. 177-178
Cytata bibliogr.: St. Kutrzeba, Catalogus codicum manu scriptorum Musei Principum Czartoryski, Vol.II, Cracoviae 1908-1913, s. 143-144
Cytata bibliogr.: Katalog zachowanych rękopisów z dawnej Biblioteki Załuskich - pierwszej polskiej biblioteki narodowej /Catalogue of Extant Manuscripts from the Former Załuski Library - the First Polish National Library, red. Krzysztof Kossarzecki, Tomasz Szwaciński, Olga N. Bleskina, Natalia A. Elagina, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2019, s. 849 nr 2260
Adnotacja: Pontificalis ordinis liber, in quo ea tantum ordinata sunt, que ad officium pontificis spectant, tres in se partes distinctas continens". [f.1] Incipiunt benedicciones solennes pontificales, quas soli pontifices dicunt in fine missarum ante Agnus Dei vel post Ite missa...; f.36 52 "Incipit ordo ad regem benedicendum consecrandum et coronandum quando novus a clero et populo in regem sublimatur"; f.52 53 v. "Benediccio et coronacio regine"; f.53 v. 54 "Sequitur de omagio faciendo. Informacio cum aliquis princeps alicui regi prestare debet omagia" f.34 v. "Tradicio pallii. Hac forma verborum utitur episcopus Cracoviensis in tradicione pallii metropolitano Gneznensi, quem de iure et consuetudine consecrare et eidem in sua consecracione primus inter alios provincie Gneznensis episcopos manu imponere debet"; f.55-57 desunt; f.58-138 De ordinatione clericorum; f.84-88 "Ordo fundacionis nove ecclesie"; f.139 152 v. "Episcopi consecracio"; f.153 160 v. "De benediccione abbatis"; f.161 168 v. "Consecracio virginum; f.169 171 v. "Benediccio candelabrum in festo purificacionis beate Marie virginis"; f.171 v. 173 v. "Benediccio cinerum"; f.173 v. "Benediccio palmarum"; f.173 v.-183 v. "Feria quinta in cena domini circa horam terciam penitentes, ad ecclesiam per episcopum introducantur hoc modo"; f.183 v. 185 v. "Ordo in feria quinta cene domini"; f.185 v.-193 v. "Prefationes"; f.194 v. 194 v. "Formula benediccionis; f.199v. "Exorcimus ad infirmos"; f.199 v. 210 "Benediccio olei"; f.210 v. 211 v. "Ordo feria sexta in die parasceues"; f.212 215 "Ordo in sabbato sancto Pasche"; f.215-220 "Campane benediccio"; f.220 v. 224 v. "Consecracio seu benediccio indumenti seu ornamenti ecclesiastici; f.224 v. 225 v. "De confirmacione puerorum"; f.225 v.-227 v. "De benediccione nove crucis vel tabule in qua crucifixus est depictus"; f.228 229 v. "Benediccio imaginis beate Marie Virginis"; f.230-233 "De benediccione sacrorum vasorum et aliorum ornamentorum in generali"; f.233 234 "De benediccione vini in amore s. Iohannis"; f.234-234 v. "De benediccione panis in paschate"; f.234 v. 235 "De benediccione casei, ovorum et mellis"; f.235 236 "Benediccio generalis ad omne id quod volueris"; f.235 v.-236 "Benediccio nove domus"; f.236 236 v. "De benediccione agrorum"; f.236 v. "Benediccio salis"; f.236 v. 238 v. "De benediccione baculi et peregrinorum"; f.238 v. "Benediccio ante minucionem sanguinis"; f.238 v. "Benediccio balnei"; f.239-242 "Incipit ordo adindumenti ad paramenta episcoporum"; f.242 247 v. "Forma sinodum p.144 celebrandi"; f.247 v. 249 "Benediccio vidue que fuerit castitatem professa"; f.249 250 "Visitacio sepulcri in die resurreccionis domini"; f.250 252 "Ordo ad clericum degradandum"; f.252 252 v. "In die parasceues cristi"; f.252 v. 253 v. "Ordo professionis fiendae"; f.253 v. 254 "Ordo ad accipiendum summum pontificem"; f.254 255 "Ordo ad communicandum infirmum"; f.255 256 "De benediccione et imposicione cilicii"; f.256 "Benediccio armorum et vexilli bellici"; f.256 256 v. "Benediccio gladii"; f.256 v. 258 v. "Ordo ad reconciliandum apostatam, scismaticum vel hereticum"; f.258 v. 259 "Benediccio armorum"; p.259 259 v. "Benediccio gemmarum"; f.259 v. 260 "Benediccio novi militis"; f.260 "Ensis novi benediccio": p.260 v. 262 "Pallium quando datur archiepiscopo"; p.262 263 v. "Ordo ad accolitum clericum degradandum"; p.263 v. 266 Benedicciones agni, lardi, casei, ovorum, panis etc.; f.266 266 v. "Introduccio mulieris post partum"; f.266 v. 267 "Ad introducendum sponsam post copulam".
Adnotacja: miniatury: f. I [zdj.1]. półstronicowa miniatura. Scena wewnątrz kościoła ze stallami po obu stronach. Biskup błogosławi zgromadzenie po mszy św. 4 duchownych na stopniach ołtarza. Na stopniach ołtarza biały pies. W bordiurze biała sowa i ptak z wielokolorowymi piórami. f. IIIv [zdj.2]. O(mnipotens). Rzeź niewiniątek. f. VIIIv [zdj.3]. B(enedicat). Noli me tangere. f.XI [zdj.4]. B(enedicat). Wniebowstąpienie Chrystusa. f.XIv [zdj.5]. D(Deus). Zesłanie Ducha Św. f. XIIv [zdj.6]. W lewej kolumnie O(mnipotens). Trójca Św. W prawej kolumnie Chrystus, z rany w boku płynie krew do kielicha. f.XVIIIv [zdj.7]. Litera B. św. Agnieszka stojąca. Na stole otwarta książka i biały baranek. f.XIX [zdj.8]. Litera O. Oczyszczenie Najśw. Panny: Maryja z dzieciątkiem, Symeon, św. Józef i kobieta z synogarlicami - Anna?. f.XX [zdj.9] i [zdj.10]. Litera D. Zwiastowanie. Anioł ukazuje Najśw. Pannie dokument z 3 pieczęciami. (zdj.9 cała strona, zdj.10 tylko inicjał). f.XXv [zdj.11]. E(ffundat...). św. Stanisław w stroju pontyfikalnym wskrzesza Piotrowina. Pejzaż. f.XXIv [zdj.12]. Litera D. Przed drzwiami domu scena Nawiedzenia. f.XXIIv [zdj.13]. O (Deus...). Wniebowzięcie Najśw. Panny. f.XXIII [zdj.14]. Litera O. Narodziny Najśw. Panny. f.XXIIIv [zdj.15]. Litera B. Niepokalana Dziewica. W bordiurze tulipany z długimi łodygami, poziomki. f.XXIIII [zdj.16]. B (Benedicat...). Maryja w koronie z dzieciątkiem przed zgromadzeniem świętych z psalmami, wszyscy nad chmurami. f.XXVII [zdj.18]. Dwa inicjały na tej stronie: 1. W lewej kolumnie litera D, dwóch biskupów nakłada mitrę trzeciemu, modlącemu się z otwartej księgi. [zdj.19] 2. Inicjał w prawej kolumnie ze sceną błogosławieństwa króla otoczonego przez trzy osoby. f.XXXVv [zdj.20]. całostronicowa. Król pod baldachimem. Intronizacja króla Polski z małym napisem u góry: Te Deum laudamus. f.XXXVI [zdj.21]. półstronicowa. Koronacja króla. f.LII [zdj.22]. Wnętrze kościoła z wstęgą z napisem: "Regine coronatio". Biskup nakłada koronę klęczącej przed ołtarzem królowej. Za nią trzy osoby, w stallach stoją inni. f.LIIIv [zdj.23]. Król w majestacie w namiocie w otoczeniu dygnitarzy przyjmuje przysięgę trzech osób, chyba przysięga lenników, pod nią napis rubro: "Sequitur de omagio faciendo...". f.LIIIIv [zdj.24]. "Tradicio Palii". Biskup przekazuje paliusz innemu biskupowi klęczącemu u stóp ołtarza. W stallach inne osoby. f.LVIII [zdj.25]. Miniatura półstronicowa. Konsekracja 9 seminarzystów przez biskupa. f.LVIIIv [zdj.26]. Litera O. Kapłan w czerwonym czepku otoczony przez kleryków czyta księgę umieszczoną na pulpicie. f.LXv [zdj.27]. D(De prima tonsura...). Pośrodku biskup siedzący z dwoma klerykami, przystrzyga włosy dwóm innym klęczącym. f.LXII [zdj.28]. Przed ołtarzem z tryptykiem stoi biskup kładący ręce na głowach kleryków/może święcenia. f.LXXXIIII [zdj.29]. Miniatura półstronicowa. Pan bogato odziany nadzoruje budowę kościoła. f.LXXXVIII [zdj.30]. Litera D. Biskup, kleryk, kapłan zbliżają się pod krzyże, które znaczą rozmiary przyszłego cmentarza. f.XCII [zdj.31]. Biskup z czterema klerykami ubranymi w peleryny z futrami otwiera drzwi sprofanowanego kościoła. f.CXIIIIv [zdj.32]. Siedzący biskup z 4 duchownymi wskazuje palcem tekst w książce otwartej na kolanach. f.CXVIv [zdj.33]. T(erribilis...). Zamknięty ceglany gotycki kościół z proporcami na dachu. f.CXIX [zdj.34]. Stojący przed ołtarzem biskup, obok wstęga z napisem: "Consecratio altaris". f.CXXVIII [zdj.35]. Biskup z 5 duchownymi i innymi osobami błogosławi ołtarz z otwartym tryptykiem. "De consecracione tabule seu altaris...". f.CXXXII [zdj.36]. Zamknięty kościół w górskim pejzażu, zbliża się doń z orszakiem biskup i uderza w drzwi pastorałem. "Reconciliacio ecclesie violate...". f.CXXXVIv [zdj.37]. "De reconciliacione cimiterii...". Na cmentarzu przykościelnym biskup czyta z otwartej księgi. Otoczony przez duchownych w pelerynach i kapach. W tle góry. W dolnej bordiurze monogram E.P.E. =Erasmus Plocensis Episcopus. f.CXXXIX [zdj.38]. Miniatura zajmuje górną cz. strony. Konsekracja biskupa. f.CLIII [zdj.39]. "Benedictio abbatis...". Biskup przed ołtarzem, nad którym tryptyk, błogosławi 3 zakonników w kapach. W głębi zakonnicy w czerwonych szatach. f.CLVIII [zdj.40]. Klęcząca ksieni przyjmuje błogosławieństwo biskupa otoczonego duchownymi. f.CLXI [zdj.41]. V(Virgines...). Biskup przed ołtarzem odmawia modlitwy z księgi podtrzymywanej przez dwóch kleryków. Na pierwszym planie klęczące dwie zakonnice i dwie nowicjuszki. f.CLXIX [zdj.42]. Błogosławieństwo świec przez biskupa który czyta z księgi przed ołtarzem. Klęczy wiele osób z zapalonymi świecami. W stallach cztery stojące osoby. f.CLXXIv [zdj.43]. Biskup błogosławi popiół umieszczony na niskim stole po prawej stronie. Obok 2 diakonów. f.CLXXIIIv [zdj.44]. Biskup otoczony przez duchownych błogosławi palmy przed ołtarzem. f.CLXXVIIIv [zdj.45]. Mur dzieli scenę na dwie części. Z jednej strony penitenci, z drugiej biskup wprowadza jednego do kościoła. f.CLXXXIIIv [zdj.46]. O(Ordo...). Stojący za stołem biskup w asyście dwóch diakonów błogosławi Krzyżmo Św. f.CXCIIIIv [zdj.47]. Miniatura całostronicowa. Ukrzyżowanie. f.CXCV [zdj.48]. Miniatura półstronicowa. Biczowanie. Chrystus przywiązany do kolumny biczowany przez dwóch mężczyzn. f.CCXv [zdj.49]. Litera O. Przygotowania w Wielki Piątek do celebracji Grobu Chrystusa. Biskup, duchowny i wierni umieszczają krucyfiks pod gotyckim baldchimem. Na pierwszym planie żołnierze. f.CCXII [zdj.50]. Litera O. Błogosławieństwo ognia przez biskupa otoczonego przez duchownych. f.CCXIIIII [zdj.51]. Litera C. Błogosławieństwo dzwonu umieszczonego na trawniku. Biskup i duchowni. Na dzwonie: "Albertus, Stanislaus". Pod miniaturą rubro: "Campane benediccio...". f.CCXXv [zdj.52]. E(Episcopus...). Biskup błogosławi kielich na stole w otwartej galerii z renesansowymi arkadami, przez które widać pejzaż i wieżę kościoła. f.CCXXIVv [zdj.53]. Litera D. Ceremoniał Bierzmowania. Siedzący biskup, któremu kleryk trzyma pastorał. Przed nimi klęczy dwóch chłopców, za nimi stoi kobieta. f.CCXXVv [zdj.54]. Litera D. Poświęcenie krucyfiksu. Biskup w otoczeniu 2 kleryków. f.CCXXVIII [zdj.55]. Litera B. Biskup i duchowny błogosławi obraz przedstawiający Najśw. Pannę z Dzieciątkiem stojący na czymś na trawniku. f.CCXXX [zdj.56]. "De benediccione sacrorum vasorum et aliorum ornamentorum...". Litera D. Biskup i kleryk błogosławi szatę na ołtarzu. f. CCXXXVII [zdj.57]. Inicjał D. Biskup błogosławi czterech pielgrzymów. Piąty wychodzi dzwiami po lewej stronie. f. CCXLI [zdj.58]. D(Domine Deus...). Biskup wprowadza z cmentarza penitenta leżącego krzyżem. W głębi zamek na skale. f. CCXLIIv [zdj.59]. Inicjał A. Biskup siedzący pośród duchownych, pokazuje tekst z księgi otwatej na kolanach. U góry gołębica Ducha Św. W bordiurze m.in. litery E.P.E. U góry w bordiurze popiersie młodego człowieka w czerwonym ubraniu z literami: "NO". f. CCXLVIII [zdj.60]. Inicjał C. Błogosławieństwo wdowy ubranej na czarno, w białej chuście, klęczącej u stóp ołtarza przez biskupa z dwoma duchownymi. f. CCL [zdj.61]. Inicjał O. Dwóch żołnierzy zabiera kleryka, którego obłożył interdyktem biskup oddalający się na lewo. f. CCLII [zdj.62]. Inicjał O. Biskup z trzema duchownymi przed ołtarzem z otwartą księgą. f. CCLXIIIv [zdj.63]. D(Deus...). Błogosławieństwo stołu wielkanocnego przez kapłana. Do stołu podchodzi kobieta przynosząc dzban i talerz z jajami.
Uwaga: Mikrofilm 16083 BN (Zawadzki, Mikrofilmy nr 10, s. 62).
Proweniencja: - Erazm Ciołek. - Biblioteka Załuskich. - Prawdopodobnie Czacki przywiózł rkps z Petersburga ok. 1797 r. - Poryck, biblioteka Tad. Czackiego. - Biblioteka Puławska.
Oprawa: Nowa, deski powleczone skórą.
Uwaga: K. Płonka-Bałus, Pontyfikał Erazma Ciołka [w:] Kraków europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257-1791. Katalog wystawy, Kraków 2007, s. 487-488
Temat:
Ciołek Erazm (1474-1522).
Gatunek, rodzaj, forma:
Rękopisy iluminowane
Gatunek, rodzaj, forma:
Rękopisy - 16 w.
Hasło dodatkowe - miejsce publikacji: Polska Kraków.
Wersja elektroniczna:
http://cyfrowe.mnk.pl/publication/17095 (Biblioteka Książąt Czartoryskich)
This item is available in 2 branches. Expand the list to see details.